Verslag bijeenkomst: Voltooid Leven Verslag bijeenkomst: Voltooid Leven

Thema-avond ‘Voltooid leven’ Sexbierum

Op 29 november werd in Sexbierum de eerste avond gehouden van de Werkgroep Thema-avonden
Barradeel. Met ongeveer 50 mensen afkomstig uit de hele regio was de zaal goed gevuld. Het
onderwerp was: ‘Voltooid leven: zelfverlies en zelfbeschikking in de moderne ouderdom’. Dank zij
goede presentaties van twee professionals, een arts en een pastor, die de problematiek vanuit hun
eigen werkterrein kennen, was het een zeer geslaagde avond met een levendige discussie na de
pauze.
De eerste spreekster, Kirstin Eisinger-Jalink, specialist ouderengeneeskunde in de eerste lijn
(huisartspraktijk Tzummarum) legde uit wat met ‘voltooid leven’ wordt bedoeld. Het gaat om
mensen van hoge ouderdom die door een complex van factoren (lichamelijke gebreken,
eenzaamheid, gevoel van overbodigheid) geen zin meer kunnen ervaren en daarom niet verder
willen leven. Ze maakte duidelijk dat in zulke gevallen hulp bij zelfdoding onder de regels van de
euthanasiewet alleen mogelijk is als bij die klachten de medische problematiek voldoende op de
voorgrond staat. Dat is vaak het geval, maar niet altijd. Als er geen ‘medische grondslag’ is mogen
ook artsen deze hulp niet bieden. Dat is de achtergrond van het wetsvoorstel van D66 dat voor
hoog-bejaarden hulp bij zelfdoding wegens ‘voltooid leven’ mogelijk wil maken. Ook de vorige
coalitie (minister Schippers) had plannen in die richting. Mevrouw Eisinger onderstreepte dat er
daarmee iets fundamenteels lijkt te veranderen in het denken in de samenleving over actieve
levensbeëindiging op verzoek. Anders dan veel mensen denken is euthanasie in Nederland namelijk
geen recht van patiënten, maar iets dat artsen (onder strikte voorwaarden) mogen doen als uitweg
uit een ‘conflict van plichten’, namelijk in situaties waarin ze niet tegelijk het leven kunnen
beschermen èn het welzijn van de patiënt dienen. De euthanasiewet schept ruimte voor de arts om
in zulke gevallen vanuit barmhartigheid te handelen en het verzoek van de patiënt in te willigen, als
hij of zij daar ook zelf achter kan staan. Dat is iets heel anders dan dat de patiënt dit (als een recht)
zou kunnen claimen. Maar in de discussie over ‘voltooid leven’ en het wetsvoorstel lijkt de nadruk nu
toch wel te verschuiven naar een recht van mensen om hulp bij zelfdoding te krijgen als ze niet
verder willen. Overigens zou die hulp volgens het wetsvoorstel niet perse van artsen hoeven te
komen, ook psychologen en andere hulpverleners zouden zich kunnen laten bijscholen tot
‘levenseindebegeleider’.

De tweede spreekster, Wypkje Wijbenga, maakte aan de hand van concrete ervaringen uit haar
jarenlange praktijk als pastor in een woonzorgcentrum duidelijk hoe complex de motieven kunnen
zijn van hoog-bejaarde mensen die laten weten dat ze geen zin meer in hun leven zien en niet meer
verder willen.’ Niet meer willen’ en ‘niet meer kunnen’ loopt daarbij door elkaar, en niemand kan
voor een ander bepalen hoe hij of zij het eigen leven zou moeten ervaren. Maar mevrouw Wijbenga
benadrukte ook dat we in een cultuur leven waarin mensen er onvoldoende op voorbereid zijn dat bij
het leven ook de ouderdom hoort, die onvermijdelijk met gebreken komt, en met ‘minderen’ en
verlies. Ze pleitte voor wat ze noemde ‘hoog-bejaarde levenskunst’, iets wat om te beginnen vraagt
om aanvaarding van de ouderdom en het inzicht dat kwetsbaarheid en afhankelijkheid het bestaan
van een mens niet minder waard maken. Ze wees erop dat de christelijke traditie juist op dat punt
heel andere accenten legt dan het in de samenleving dominante verhaal van jeugd en kracht en
succes. In dat verband ging ze ook in op het idee van autonomie, of zelfbeschikking. Daar hoeft (ook
vanuit het christelijk geloof gezien) niets mis mee te zijn, zolang het maar samengaat met een besef
van verantwoordelijkheid, voor het eigen leven, en ook voor elkaar.
De discussie na de pauze werd gevoerd aan de hand van de door beide spreeksters geformuleerde
stellingen. Iedereen was het er wel over eens dat achter dat onschuldig lijkende begrip ‘voltooid
leven’ veel leed en eenzaamheid verborgen kan gaan en dat de samenleving zich daar iets van aan
moet trekken. Allerlei bezuinigingen van de laatste tijd, bijvoorbeeld op gezamenlijke activiteiten in
woonzorgcentra, maken het probleem groter dan al is, maar het is te simpel om te denken dat het
terugdraaien daarvan, hoe belangrijk ook, het probleem zal oplossen. Daarvoor is de eenzaamheid en
het gevoel van overbodigheid vaak te diep en te existentieel. Het is bijvoorbeeld niet zo dat ouderen
die veel bezoek van hun familie ontvangen, zulke gevoelens niet zouden hebben. En hoewel het goed
is om, juist ook vanuit de kerken, het maatschappelijke schrikbeeld van de ouderdom als een alleen
maar zinloze levensfase krachtig te weerspreken, het is ook duidelijk dat je mensen geen zin kunt
aanpraten die zij zelf niet meer ervaren. Tegen die achtergrond was er in de zaal zeker begrip voor
het wetsvoorstel dat meer ruimte wil maken voor hulp bij zelfdoding in gevallen waarin de
euthanasiewet niet voorziet. Maar hoe je zoiets op een verantwoorde manier kunt inrichten, dat is
nog niet zo duidelijk.

Wybo Dondorp, 30 november 2018

De “Werkgroep Thema-avonden Barradeel” is een gezamenlijk initiatief van de protestantse (PKN)
gemeenten in de voormalige burgerlijke gemeente Barradeel. NB: voor het mee-bedenken &
organiseren van deze belangrijke avonden zoeken wij nog nieuwe vrijwilligers , met name ook uit
Minnertsga en Oosterbierum/Wijnaldum. Informatie bij Jantsje van der Veen (Sexbierum)
( jantsjeennema@gmail.com ) en Wybo Dondorp (Tzummarum) ( w.dondorp@maastrichtuniversity.nl ).
Ook suggesties voor nieuwe onderwerpen/sprekers zijn zeer welkom.
terug